زیان 3 هزار میلیاردی شرکت هما

تاکنون صورت‌های مالی بیش از 370 شرکت زیرمجموعه نهادهای دولتی منتشر شده است. سال‌ها عدم انتشار عمومی گزارشات این شرکت‌ها درخصوص وضعیت خود انتقادات فراوانی را به وجود آورده بود که سرانجام در بهار 1401 بخشی ازصورت‌های مالی این شرکت‌ها(مرتبط با سال‌های 1398 و 1399) در سامانه کدال قرار گرفت.

به نقل از جماران، در بخش نهم این گزارش به بررسی مهم‌ترین نکات صورت‌های مالی یکی از این شرکت‌ها پرداخته شده است.

هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران

این شرکت که به اختصار «هما» نامیده می‌شود، پیش از انقلاب شرکت هواپیمایی ملی ایران نام داشته که در سال 1360 به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر نام داده است. این شرکت در سال‌های 1388، 1391، 1396 و 1397 در فهرست واگذاری قرار گرفته که هر بار، از فهرست مذکور خارج شده است.

هما در مجموع تا پایان سال 1399، 9هزار و 330 نفر پرسنل رسمی، قراردادی و خدماتی داشته است.

نیمی از هواپیماهای هما زمین‌گیر هستند؟

بنابر گزارش سازمان حسابرسی، تعداد 55 فروند هواپیما، ناوگان این شرکت را تشکیل داده و در سال مورد اشاره 28 فروند هواپیما زمین‌گیر بوده‌اند.

در یادداشت توضیحی 3-2-13 علت زمین‌گیر بودن این حجم از هواپیماها، ناشی از تحریم‌های آمریکا، کمبود شدید نقدینگی و عدم امکان فراهم نمودن به موقع و سریع قطعات و الزامات اوورهال هواپیماها بوده است.

همچنین در این گزارش تصریح شده است که تعداد 28 فروند از هواپیماهای خریداری شده این شرکت در قبال تسهیلات مالی دریافتی در رهن بانک‌ها است.

زمین‌گیر بودن هواپیمای تازه خریداری شده!

در اسناد صورت مالی این شرکت آمده است که که در سال 1398 سه فروند هواپیمای A-319 خریداری شده است. همچنین در یادداشت مربوط به دارایی‌های این شرکت تعداد کل این نوع هواپیما 3 فروند قید شده که نشان می‌دهد پیش از این چنین هواپیمایی در ناوگان هما حضور نداشته است.

اما در صورت‌های مالی همان سال و سال بعد از آن قید شده است که یکی از این هواپیماها زمین‌گیر است. همچنین در لیست موجودی موتورهای یدکی هواپیماهای این شرکت نامی از موتور یدکی این نوع هواپیما ذکر نشده است در حالی‌که به‌طور معمول هواپیماها با موتور و قطعات یدکی خریداری می‌شود.

زیان 3 هزار میلیاردی

صورت‌های مالی هما نشان می‌دهد که این شرکت در سال 1399 نشان‌دهنده زیان خالص 3400میلیارد تومانی این شرکت است که در میان شرکت‌های دولتی آن را به‌صورت ویژه‌ای متمایز کرده است. اگرچه حدود 1650میلیاردتومان از این زیان ناشی از هزینه‌های غیرعملیاتی است اما زیان عملیاتی این شرکت نیز رقم قابل توجهی است. عمده‌ی هزینه‌های غیرعملیاتی این شرکت مربوط به بدهی تسهیلات ارزی آن به یک بانک و افزایش معادل ریالی بدهی‌ها به‌دلیل افزایش شدید قیمت ارز ذکر شده است.

برای دستیابی به درک درستی از علت این زیان باید به سراغ یادداشت‌های توجیهی صورت‌های مالی این شرکت رفت.

بنابر سند شماره 5 صورت مالی هما در سال 1399، این شرکت نسبت به سال 1398 با افت 800میلیاردی در درآمدهای عملیاتی مواجه بوده است. در توضیح این مهم به تاثیرات شیوع کرونا و مصوبه سازمان هواپیمایی کشور مبنی بر فروش صندلی تا 60درصد ظرفیت هواپیما‌ها اشاره شده است. مصوبه‌ای که از زمان اعلام تاکنون همواره مورد نقد رسانه‌ها در زمینه پایبندی شرکت‌های مختلف به آن بوده است. صورت‌های مالی سال‌های 1398 و 1399 نشان می‌دهد که تعداد مسافران پروازهای داخلی از حدود 1.7میلیون نفر به حدود 1.5میلیون نفر کاهش پیدا کرده است که موید یک کاهش 13.6درصدی است یعنی اگرچه این شرکت کاهش درآمدهای خود را به الزام فروش حداکثر 60درصد از ظرفیت خود مرتبط دانسته اما تعداد مسافران داخلی آن تنها 13.6درصد کاهش یافته است.

از سوی دیگر بنابر آنچه در گزارش حسابرسان آمده است، بیشترین تغییر در درآمدها مربوط به سفرهای خارجی است به گونه‌ای که تنها از قبل کنسل شدن سفر حج در سال 1399 حدود 267میلیارد تومان کاهش درامد نسبت به سال 1398 رخ داده است. همچنین تعداد مسافران پروازهای خارجی این شرکت با 83درصد کاهش از 744هزار نفر در سال 1398 به 131هزار نفر در سال 1399 کاهش یافته است.

علت سهم بالای پروازهای خارجی از درآمدهای عملیاتی این شرکت در یادداشت 5-5 این‌گونه ذکر شده که نرخ برابری ارز دلار برای محاسبه قیمت‌های بلیط پروازهای خارجی تعیین و در حساب‌ها منظور گردیده است یعنی افزایش نرخ ارز هم منجر به افزایش درآمدهای شرکت شده است، موجب جهش هزینه‌های آن نیز شده است. صورت‌های مالی نشان می‌دهد که در دوره زمانی 1397 تا 1399 سود این شرکت ابتدا کاهش و سپس به زیان تبدیل شده است.

هزینه های هما چیست؟

اگرچه در سال‌های پیش از سال 1399 درآمدهای عملیاتی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از هزینه‌های عملیاتی آن بیشتر بوده است اما نسبت سهم فاکتورهای مختلف در هزینه تمام سال‌ها تقریبا یکسان بوده است.

اسناد مالی این شرکت نشان می‌دهد که حدود 30درصد از بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی به حقوق و مزایای کارکنان اختصاص دارد که در بین شرکت‌های دولتی یکی از کمترین سهم‌ها است. اما از سوی دیگر هزینه‌های مربوط به هندلینگ هواپیما، مسافر و بار و همچنین هزینه‌های لندینگ، پارکینگ، روشنایی و عبور از فضا به‌دلیل آنچه که افزایش نرخ ارز خوانده شده، با جهش‌های قابل‌توجهی مواجه شده است به‌گونه‌ای که 28درصد از هزینه‌های عملیاتی را تشکیل داده‌اند.

در این سال‌ها پاسکاری نام هما در لیست شرکت‌های در اولویت واگذاری عمدتا به اسم نیروی انسانی مازاد و ضررده بودن خطوط هوایی شکل گرفته در صورتی که صورت‌های مالی تاثیر شگرف افزایش نرخ ارز و هزینه‌های جانبی در ضررده بودن این شرکت به همراه تحریم‌ها و زمین‌گیر شدن بسیاری از هواپیماهای آن دارد.

ترکیش ایرلاینز با دارا بودن 386 هواپیما دارای 37.670 کارمند است. هواپیمایی قطر با 233 فروند هواپیما 50,110 کارمند و هواپیمایی اتحاد امارات 89 هواپیما حدود 13,500 کارمند در اختیار دارد لذا تناسب میزان کارمندها با تعداد هواپیماها در ایرلاین‌های منطقه حاکی از ازدیاد نیروی انسانی در این شرکت نیست، اگرچه تعداد کارکنان فعال این شرکت در مقایسه با تعداد بازنشستگان آن دارای نسبت تقریبا برابری است که مطابق نظر کارشناسان این نسبت در حالت نرمال بیش از 4 باشد.

از سوی دیگر گزارش‌های مالی سال 1400 این شرکت و سایر شرکت‌های دولتی در ماه‌های اخیر منتشر شده‌اند که به زودی مشروح عملکرد این شرکت‌ها در سال 1400 نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.