لزوم توجه به مناسبات دیپلماتیک با کشورهای اروپایی

ابوالقاسم دلفی، سفیر سابق ایران در فرانسه در گفتگو با پیام اقتصاد آنلاین در خصوص توسعه روابط تجاری ایران با کشورهای اروپایی گفت: روابط ایران و اروپا در شرایط فعلی و به خصوص در یکی دو سال اخیر با مشکلات وپیچیدگی هایی دست به گریبان بوده  است و اگر اغراق نباشد در شرایط فعلی یکی از نا مساعد ترین دوران های خود را در طول سالهای بعد از انقلاب تجربه می کند.

وی گفت: این روابط در ابعاد مختلف خود، چه سیاسی، چه فرهنگی، چه اقتصادی،  و چه تجاری دارای مشکلات زیادی است که این مشکلات هر کدام علل و ریشه‌های مختلفی دارند و برای ارزیابی هرکدام از این ابعاد بدون اینکه به سایر ابعاد مناسبات نظر کنیم، نمی‌توانیم به یک راه وحل و شناخت دقیق این وضعیت برسیدم.

سفیر پیشین ایران نزد اتحادیه اروپایی عنوان کرد: همان طور که می‌دانید در شرایط فعلی و طی دو دهه  گذشته، پرونده هسته‌ای و مذاکرات هسته‌ای ایران با جامعه بین‌الملل و گروه ۱+۵ و قبل از آن با تروئیکای اتحادیه اروپایی، مرکز ثقل روابط ما و اروپا بوده است.

دلفی یادآور شد:  اروپایی‌ها، به خصوص اتحادیه اروپایی  در اواخر دهه نود مصوبه‌ای را در کمیسیون  اروپایی  تصویب کردند که بر اساس آن روابط ایران و اروپا تا زمانی که موضوع هسته‌ای و تکلیف مذاکرات هسته‌ای روشن نشده باشد نمی‌تواند در سایر ابعاد گسترش و تعمیق لازم را داشته باشد وبراین اساس  همه جوانب روابط تهران – بروکسل موکول به بهبود وحل مسئله هسته‌ای  شده است .

وی ادامه داد اگر ما به مناسبات اقتصادی ایران و اروپا از سال ۲۰۰۰ به بعد و به خصوص از زمانی   که مذاکرات هسته‌ای ایران  با سه کشور اروپایی موسوم به تروئیکا آغاز شد  توجه کنیم،  فراز وفرود های زیادی را در مناسبات اقتصادی می‌بینیم.

سفیر سابق ایران در فرانسه اشاره کرد:  طی این سالهایی که مذاکرات هسته‌ای بین ما و اتحادیه اروپایی انجام می‌شد، حجم روابط نسبتا توسعه پیدا کرد وحتی طی سالهایی به  بالای ۲۵ میلیارد یورو تا نزدیکی‌ های ۳۰ میلیارد یورو را در حجم روابط و میزان صادرات واردات دو  طرف مشاهده می کنیم.

دلفی خاطر نشان کرد:  زمانی که این مذاکرات در اواخر سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰  بدلیل تحولاتی در مذاکرات هسته ای دچار مشکل شد ، این حجم روابط  نیز نزول پیدا کرد و به عدد های خیلی کمتری و حتی زیر هفت و هشت میلیارد یورو با مجموعه اتحادیه ارو پایی می‌رسد. 

وی افزود: از طرفی با شروع مجدد مذاکرات  از ۲۰۱۱  باکشور های گروه  ۵+ ۱  مناسبات اقتصادی وضعیت متفاوتی پیدا می‌کند، تا سال ۲۰۱۵ یعنی زمانی که توافق وین بین ایران و پنج کشور به دست می‌آید ، اروپایی‌ها و غربی ها بصورت عام ، مجددا به مناسبات تجاری و اقتصادی  با ایران بر می‌گردند.

مدیر کل پیشین اروپای وزارت خارجه همچنین گفت: مناسبات ایران و اروپا در یکی دو دهه گذشته همواره تحت شعاع موضوع هسته‌ای، مذکرات هسته‌ای و اینکه صنعت هسته‌ای ایران در چه شرایطی  بوده قرار داشته و میزان الحراره روابط تجاری و اقتصادی ما و اروپا را مذاکرات هسته‌ای تعیین کرده است.

دلفی همچنین ادامه داد: با همین وضعیت و همین سیر تحولات روابط ، سایر ابعاد روابط یعنی بخش‌های مربوط به روابط سیاسی، روابط فرهنگی و روابط کلی دو جانبه ایران و اروپا هم در مقاطع مختلف یعنی از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۸ که ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا موافقت نامه برجام را به اعتبار خود لغو می‌کند و آمریکا از مذاکرات هسته‌ای خارج می‌شود، فراز و فرودهای خود را داشته است.

وی در این خصوص ادامه داد: نقطه اوج این شرایط  در سال ۲۰۱۸ بود که روابط به بدترین شکل خود و به حادترین وضعیت  می‌رسد و مناسبات اقتصادی هم به دلیل تحریم‌های فزاینده‌ای که آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال می کند و اروپایی ها هم توان و امکانی برای جلوگیری از تحریم‌های آمریکایی را نداشتند، ناچارا شرکت‌ها و کمپانی‌های اروپایی‌ هم از ایران خارج می‌شوند و روابط اقتصادی تقریبا به حالت رکود در می‌آید.

سفیر پیشین ایران در بلژیک مطرح کرد: لذا می‌بینیم که طی یک سال و نیم اخیر و بعد از روی کار آمدن دولت جدید و شروع مذاکرات هسته‌ای ، با همه عیب و نقص‌های خود ، امیدهایی را بوجود میآورد برای این که مجدداً روابط ایران و اروپا تحت الشعاع مذاکرات هسته‌ای با انجام گفتگوهایی که بین تیم مذاکره کننده دولت فعلی و کشور های گروه چهار به اضافه یک  و حضور غیر مستقیم امریکا ، به هدف بازگشت آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود در موافقت نامه هسته ای انجام می‌شود، لیکن پس از گذشت حدود یک سال هنوز هیچ  اتفاق فوق العاده ای نمی افتد.

دلفی ادامه داد:  لذا در این دوران روابط تجاری هم تحت الشعاع بلاتکلیفی مذاکرات هسته ای خیلی متحول نمی شود و شاید در کمترین سطح خودش که بین ۳ تا ۴ میلیارد یورو،  با مجموعه ۲۷ کشور باقی می‌ماند و نفت که یکی از مهمترین اقلام صادراتی ما به دنیا و اروپا که از خریداران عمده نفت ما بوده تقریباً در سبد مناسبات اقتصادی روابط ، جایش خالی می ماند.

وی در این خصوص گفت: البته اروپایی‌ها به دلیل تحریم‌های شبکه‌های بانکی هم نه امکان برداشت نفت داشتند و نه قصد برداشت و اگر تمایلی هم وجود داشت ، امکان پرداخت بهای نفت خود را نداشتند و لذا روابط تقریبا متوقف می‌ماند.

سفیر پیشین ایران در فرانسه گفت: در این شرایط  مناسبات اقتصادی ، روابط سیاسی دو طرف نیز از رهگذر جنگ اوکراین از وضعیت خوبی برخوردار نمی‌شود. در یک سال گذشته یعنی  از شروع تجاوز روسیه به اوکراین، اروپا از ناحیه این تجاوز صدماتی متحمل می‌شود ، همچون  ضربات امنیتی،  کمبود انرژی،  محصولات کشاورزی و مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های علیه روسیه به دلیل  تجاوزش به اوکراین ،  شرایط اروپا را در قبال جنگ اوکراین،  به هم ریخته نشان می‌دهد.

دلفی مطرح کرد: اروپایی‌ها و غربی‌ها به بهانه اینکه ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران در جنگ روسیه و اوکراین در کنار روسیه قرار گرفتیم و از روسیه حمایت می‌کنیم و پهپادهایمان در جنگ روسیه موثر بوده است ، ما را شریک روسیه قلمداد می‌کنند و روابط سیاسی ما با اروپا دچار مشکل می‌شود.

وی در همین خصوص گفت:  به دلیل محروم شدن اروپا از انرژی روسیه ، متعاقب جنگ اوکراین ، فرصتی به وجود می‌آید که اروپا به جایگزینی ایران ، که یکی از دارندگان اصلی نفت و گاز در دنیا است و بطور اصولی می‌تواند بخشی از نیازهای اروپا را تامین نماید  ، فکر کند، لیکن ما به دلایل مختلفی از جمله ملاحظات سیاسی روابط تهران – مسکو و مسائل اقتصادی ناشی از تداوم تحریم ها ،  نمی توانیم با اروپا تعامل لازم را داشته باشیم.

دلفی تأکید کرد:  برای تحول در روابط ایران و اروپا ، عوامل و ابزار های موثر و متعددی هستند که می‌توانند نقش آفرین باشند،  که در درجه اول کلیت مناسبات است  که بایستی شرایط عادی پیدا کند.  این شرایط عادی به این معنی است که مشکلات عمومی و مشکلات خاص به تدریج با ایجاد زمینه های گفت‌وگو و ایجاد انگیزه در طرفین به سمت حل و فصل حرکت کند.

وی افزود‌: مخصوصاً آنچه که مربوط به مذاکرات هسته ای  و گفت و گو های جاری آن است ، باید به سرانجامی برسد تا بحث تحریمها و زمینه سازی مقدمات آغاز روابط تجاری که لازمه‌ی آن حضور شرکت‌ها و زمینه‌ سازی برای کار آنها است  فراهم شود.

سفیر پیشین ایران در فرانسه ادامه داد: از سایر ابزارهایی که باید در این زمینه فعال شوند در درجه اول وزارت امور خارجه به عنوان متولی سیاست‌ خارجی نقش اساسی دارد که باید زمینه‌ها و ابزار لازم برای تحرک بخشی را فراهم کند، مخصوصا  تدوین استراتژی و راهبرد روابط با اروپا است که باید زمینه های عبور از مشکلات را تدارک نماید..

دلفی گفت:  در کنار این مسیر ،  نقش سفارتخانه‌های دو کشور سفرا و وابستگان اقتصادی – بازرگانی  سفارتخانه‌ها حائزاهمیت می باشد. لازم به یادآوری است که در حال حاضرو شرایط جاری مناسبات ، برخی از سفارتخانه‌های ما همچون فرانسه ، انگلیس و تعداد دیگری از کشورها در سطح سفیر اداره نمی‌شوند و پس از مدت‌ها که از تشکیل دولت می گذرد هنوز وضعیت سفیر و سفارتخانه‌ها خیلی تثبیت نشده است .

وی همچنین ادامه داد: بنابراین تعیین سفیر، اعزام سفیر و مدیریت سفیر در سطح مناسبات دیپلماتیک از اولویت‌ها است و در شرایطی که  تقریبا تمامی سفارتخانه‌های اروپایی‌ در تهران در سطح سفیر اداره می‌شوند ،  وضعیت سفارتخانه‌های ما در اروپا و سایر کشور و تعیین دیپلمات های متناسب هر ماموریت در سطوح مختلف باید مد نظر قرار داشته باشد.

این دیپلمات پیشین  تاکید کرد: انتخاب سفیر و امکاناتی که برای سفیر وجود دارد قطعا فضای مناسب ‌تری برای حل و فصل مشکلات، شروع گفتگوها و فهم متقابل از معضلات روابط را فراهم می آورد. 

مدیر کل پیشین اروپای وزارت خارجه مطرح کرد:  نکته مهمی دیگری که باید در نظر داشت این است که اروپایی‌ها معتقدند که موضوع سرنوشت تعدادی از اتباع آنها و به خصوص دو تابعیت‌هایی که به  اتهامات و جرائم گوناگون  در ایران در حبس هستند، از جمله معضلات بر سر راه روابط است که حل و فصل آن حائز اهمیت میباشد. لذا باید توجه داشت که متعاقب این وضعیت ، پاره ای کشورهای اروپایی اتباع خود را از سفر به ایران بر حذر داشته اند که  این امر می تواند اثرات مستقیمی در اقتصاد توریسم کشور داشته باشد. 

سفیر سابق ایران درفرانسه افزود: برای  این موضوع می‌توان در یک فضای‌ تفاهم‌ آمیز و مبتنی بر درک متقابل زمینه حل و فصل مشکل  را فراهم آورد که باز هم در اینجا نقش سفارتخانه‌ها  در تدارک مذاکرات بسیار مهم است.

دلفی همچنین گفت: در آنچه که مربوط به موضوع همکاری های انرژی و ظرفیت‌هایی که اروپا در بخش انرژی به عنوان مصرف کننده  نفت  وگاز ما از یک سو واز طرف دیگر  به عنوان دارنده تکنولوژی‌های مناسب برای بهره برداری در صنعت گاز و پتروشیمی و صنایع پایین دستی و بالا دستی نفت در ایران و سرمایه‌گزاری دارد ، موضوعاتی هستند که در یک فرایند مبتنی برتامین منافع دو طرف  می توانند ایفای نقش کنند. 

وی عنوان کرد: برخی کارشناسان تحولات منطقه ای بر این نظر هستند که اروپایی‌ها در موضوعات تحولات منطقه‌ای و چگونگی نقش آفرینی ایران احساس خوبی ندارند و گمان آنها بر این است که منطقه می‌تواند با گفتگو و تعامل به آرامش و ثبات بیشتری برسد و تحت تاثیر این ثبات زمینه بیشتر همکاری‌ها فراهم شود.

سفیر پیشین ایران در فرانسه مطرح کرد: انچه که بعضی از دولت‌های عرب منطقه‌ای با تحریک رژیم اسراییل علیه جمهوری اسلامی و توسل به ایران هراسی  جو سازی می‌کنند را باید با تعامل و سیاستی مبتنی بر گفتگوو منافع دو طرف ، و تفاهم عمومی با اروپا  به حل و فصل رساند .

دلفی افزود: اروپا به عنوان یکی از شرکای قدیمی جمهوری اسلامی ایران و دارنده بسیاری از ظرفیت‌هایی که  می تواند مورد توجه ما باشد  و بسیاری از بازارهایی که برای صادرات اقلام ما مورد نظر بوده‌ ونیز دارنده تکنولوژهایی که می‌تواند ما را در رساندن به اهداف بلند مدت کشور همراهی کند، باید تعریف مشخصی در مناسبات خارجی کشور داشته و مد نظر باشد.

وی در پایان خاطر نشان کرد: دیپلیماسی کشور در مجموعه‌ی وزارت امورخارجه، دیپلمات‌ها و سفرا در کشورهای اروپایی و سایر کشورهای دنیا ، در یک تلاش جمعی این فضا را برای بهره برداری بیشتر برای منافع ملی می باید بوجود بیاورند.